Theodor Blätterbauer

---

Życiorys

Teodor Blätterbauer przyszedł na świat w czasach, gdy jego rodzice borykali się z trudnościami. Wkrótce po jego narodzinach rodzina się rozstała, a ojciec regularnie wspierał finansowo syna. Pierwsze kilka lat życia spędził pod opieką matki i babki w Żagańcu, lecz po upływie pięciu lat został odesłany do dalszej rodziny w Kostrzynie. Wkrótce potem rozpoczął naukę w szkole w Horšowskym Týnie, w pobliżu Pilzna, gdzie miał okazję pobierać prywatne lekcje rysunku.

W roku 1835 Blätterbauer i jego rodzice osiedli w Libercu. Jego ojciec zapewnił im mieszkanie, sam zaś mieszkał w farbiarni, pełniąc funkcję buchaltera. W tym czasie młody Teodor rozwijał swoje malarskie talenty, ucząc się u lokalnego portrecisty i malując w plenerze podczas rodzinnych wycieczek.

Gdy jego matka ostatecznie rozstała się z ojcem, przenieśli się do Gaworzyc, blisko Polkowic. Z tego miejsca Teodor udał się do Frankfurtu nad Odrą, aby zakończyć naukę w szkole. Po powrocie jego matka skierowała go do rzemieślnika w Głogowie na naukę budowy instrumentów, jednak młody artysta zdołał tam pozostać tylko przez miesiąc, ponieważ jego prawdziwą pasją było malarstwo. W latach 1832–1842 pracował w introligatorni, gdzie mógł tworzyć kopie ilustracji oprawianych książek.

W latach 1843-1844 odbył służbę wojskową, a w czasie jej trwania portretował oficerów, w tym ich wizerunki ślubne. Dzięki pomocy finansowej ojca, w latach 1845-1846, nie będąc przyjętym na akademię, kształcił się jako wolny słuchacz w Monachium. Na koniec 1846 r. wybrał się w podróż na Węgry, a rok później udał się do Turcji, następnie zwiedzał Wiedeń, Salzburg i znów Monachium, gdzie malował i rysował, częściowo utrzymując się ze sprzedaży swoich dzieł.

Mieszkał w Monachium do września, po czym wrócił na Śląsk. W latach 1848-1849 kontynuował naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie uczyli go między innymi Raps, Stademann i Julius Lange. Po studiach powrócił do Głogowa, zamieszkując w hotelu Petermanna, gdzie spotkał córkę właściciela, z którą po śmierci swojego męża ożenił się.

W 1853 roku zdobył tytuł nauczyciela rysunku na Akademii Budowlanej w Berlinie, a 1 kwietnia 1854 r. objął posadę nauczyciela rysunku w Królewskiej Akademii Rycerskiej w Legnicy. 17 kwietnia 1854 roku wziął ślub z córką Petermanna. Od 1 czerwca rozpoczął dodatkowe zajęcia z zakresu rysunku, modelowania i kaligrafii w rzemieślniczej szkole w Legnicy, gdzie pracował aż do lat 70. XX wieku, również prowadząc prywatne lekcje.

W czasie wakacji i ferii często wyruszał w podróże poznawcze z żoną lub pasierbem, preferując piesze wędrówki górskie. W 1863 roku odwiedził Düsseldorf w celu zapoznania się z tamtejszymi metodami artystycznymi, podróżując także po Renie. W kolejnych latach miał okazję zwiedzić Bawarię, Alpy Tyrolskie oraz Szwajcarię, a w 1878 roku dotarł do Istrii i Wenecji. Wizyty w Rzymie, Neapolu oraz obserwacja Wezuwiusza miały miejsce w 1881 roku, a Chorwacją zainteresował się w 1891 i 1893 roku. Większość czasu spędzał jednak na Śląsku i w Wielkim Księstwie Poznańskim.

Podczas swoich licznych podróży artysta zbierał szkice i rysunki, które dopracowywał w domowym zaciszu. Legnickie Stowarzyszenie Miłośników Sztuki zorganizowało pierwszą wystawę jego prac w 1897 roku, co przyniosło Teodorowi uznanie, mimo że do tej pory był mało znanym artystą, głównie wysyłając swoje dzieła na wystawy do Wrocławia, Berlina, Lipska, Hamburga oraz Antwerpii. Jego pejzaże górskie osiągnęły szczególny rozgłos.

16 marca 1898 roku Teodor Blätterbauer otrzymał tytuł profesora. W 1904 roku ponownie zorganizowano wystawę jego prac. Niestety, w 1905 roku zapadł na udar mózgu, który doprowadził do częściowego paraliżu. W ramach wsparcia lokalne władze zakupiły 20 akwarel, a Legnickie Towarzystwo Miłośników Sztuki nabyło 108 jego rysunków i akwarel. Wkrótce potem artysta zmarł.

Po jego śmierci, aby uczcić jego wkład w sztukę, zorganizowano muzeum w Legnicy poświęcone jego twórczości w jednej z sal Ratusza. Wiele z jego dzieł zostało przekazanych do Muzeum Rzemiosła Artystycznego oraz Muzeum Starożytności we Wrocławiu, a niektóre z nich wystawiono także w Jeleniej Górze, Bolesławcu oraz w Drezdeńskim Muzeum Miedziorytniczego. Niestety, wskutek wojen, z jego licznych prac przetrwało tylko niewiele.

Twórczość dotycząca Polski

Teodor Blätterbauer odniósł duży sukces w roli pejzażysty, zwłaszcza w technice akwareli, jednak jego twórczość nie ograniczała się jedynie do tego medium. Tworzył także projektowane budynki, rysunki, drzeworyty, staloryty, litografie oraz miedzioryty. Najwięcej z jego dzieł przetrwało w formie ilustracji książkowych, a wśród nich wyróżniają się następujące prace:

• Alexander Duncker, Die landlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preussischen Monarchie, nebst den königlichen Familien-, Haus-, Fideicomiss und Schatüllgütern. Praca ta była publikowana od 1853 do 1886 roku i zawierała ilustracje związane ze Śląskiem oraz Wielkim Księstwem Poznańskim,
• Hermann Luchs, Schlesische Fürstenbilder des Mittelalters, wydana w Breslau w 1872 roku, gdzie Blätterbauer przygotował 17 tablic oraz dwa kolorowe rysunki z 1868 roku,
• Franz Schroller, Schlesien. Ein Band z 1885 roku zawierał 44 staloryty i 51 drzeworytów autorstwa Blätterbauera, a w kolejnych dwóch tomach wydanych w latach 1887 i 1888 znajdowały się dalsze jego prace: 27 stalorytów i 55 drzeworytów oraz 10 stalorytów i 46 drzeworytów.

Wszystkie te dzieła były wydawane przez znanego wydawcę Carla Flemminga, z którym artysta utrzymywał długotrwałą przyjaźń. W dniu 5 listopada 1875 roku, z rąk cesarza Wilhelma I, Blätterbauer otrzymał zaproszenie do uwiecznienia parady, która miała miejsce na dziedzińcu zamku w Legnicy. Przygotował album przedstawiający zamki z okolic Poznania, który wręczono przy pożegnaniu generała Kirchbacha w 1878 roku. Z okazji ślubu córki księcia von Pless, 10 września 1881 roku, stworzył również album z widokami zamku w Pszczynie oraz tamtejszego obiektu myśliwskiego.

Na zlecenie ministra Friedenthala, artysta malował zamek w Legnicy oraz obiekty we Wrocławiu jako prezent na srebrne wesele następcy tronu Fryderyka Wilhelma w 1883 roku. Aż około 110 jego rysunków odnosi się do Legnicy oraz jej okolic. Wiele z tych prac powstało jako sprzeciw wobec planu rozbiórki starych umocnień miasta. Blätterbauer stworzył także kilka żartobliwych rysunków, które były prezentami dla jego przyjaciół.

Wielką precyzję i staranność w swoim rzemiośle przedstawiają miedzioryty, które sam przygotował. Sposób jego pracy charakteryzował się dużą biegłością – nie tylko emulował naturę, ale także pozostawiał dokładne wskazówki dla współpracowników dotyczące grubości i kolorów, a także kształtu światła w swoich projektach.

Artysta podpisał swoje dzieła inicjałami T. B., Th. B. lub pełnym nazwiskiem, a sposób, w jaki tworzył swoje podpisy, był równie intrygujący – litery T. B. były jednocześnie czarne, podczas gdy reszta nazwiska była biała. Do drzeworytów sztorcowych wykorzystywał drewno akacjowe i bukszpanowe.

Dzieła Teodora Blätterbauera są dziś uznawane za romantyczne, co jest wynikiem jego techniki polegającej na dokładnym odwzorowywaniu istniejących obiektów takich jak miasta, zamki, kościoły czy ruiny, otoczone przez malowniczą i tajemniczą przyrodę. W jego obrazach nie widać wpływu industrializacji na Śląsk – ukazuje on raczej harmonię natury i ciszy. Ludzie w jego pracach są przedstawiani w bogatych strojach, a ubodzy pozostają poza jego obrazem. Wyjątek stanowią niewielkie przedstawienia kopalni węgla w Bytomiu oraz Huty Królewskiej w Gliwicach, które znalazły się w trzecim tomie Schrollera.

Choć współczesne oceny działalności Blätterbauera wskazują na średnią klasę artystyczną, jego dzieła mają niezaprzeczalną wartość dokumentalną.

---

Oceń: Theodor Blätterbauer

---